حينما انطلقت بناء الحافلة لم نكن نعرف إلى اين سنذهب؟ كان الوقت في العاشرة صباحا. وكان عددنا لا يتجاوز الأربعين من الأعمار والنوع الاجتماع. الأطفال كانوا اسعدنا وهو ينظرون من نوافذ القطار الزجاجية الكبيرة إلى بدء وكأنه يسير في مرج أخضر ممتد ترعى في الحيوانات الإليفة بمختلف أنواعها وأشكالها ( بقر وضأن وماعز وخيول وبغال وغزلان وظباء وخنازير وجمال وحمير، وقطط وكلاب .الخ) كان الطقس مشمسا والمناظر الطبيعية التي تحف بجنبي طريق حافلتنا تبعث على البهجة والسرور. مررنا بعدد من المدن والقرى والمنازل الجميلة المتناثرة بين المزارع والانهار والغابات في مشهد ذكرني بما كنت اراه أفلام الأطفال ومنها مسلسل بيل وسبستيان. كل شيء نظيف اشبه بعروسة طلعت من حمام السباحة لا رمال ولا تراب ولا حصى ولا جبال فقط مروج خضراء وزهور تتفتح وأشجار آخذت تكتسي بأوراقها الربيعية الجديدة بعد تساقط أوراق الخريف. فجاءة تدخل الحافلة في ضيعة تبدو بنها منتجعنا الجديد. توقفنا وطلب منّا النزور. انتظمنا في مايشبه طابور الدخول وكان في استقبالنا ثلاث سيدات وسكرتير الهوتيل ( Fletcher ) كنت أول الداخلين. ضيعة فليتشر ليست مجرد فندق. إنها نقطة التقاء بين الطبيعة والتاريخ، بين المعمار الحديث وذكريات الريف العتيق، بين البساطة المادية وثراء المعنى. المكان في ذاته دعوة للصمت، دعوة للإنصات. وربما لا يدرك المرء أهمية المكان إلا حين يجد نفسه في مكان لا يعرفه، ولا يعرفه أحد. هنا، يصبح المكان مرآةً للداخل، صوتاً خافتاً يعيدنا إلى سؤال هايدغر القديم: “لماذا يوجد الكائن بدلًا من لا شيء؟ منحني السكرتير الواقف على منصة الاستقبال مفتاح غرفتي وطلب مني الصعود والعودة. من حسن حظي أنها تطل على النهر والغابة. تركت حقيبتي في الغرفة المرتبة ترتيبا فندقيا ونزلت إلى الصالة للمقابلة مع الادارة ( ثلاثة سيدات) في أنضج العمر (كورين وسيلكا ويورين) بين العشرينيات والثلاثينيات من العمر. هن ادارة الكامب التي عرفنها على مدى عام مضى في رعايتنا ليلا ونهارا بروح الفريق الواحد لأول مرة في حياتي أرى نموذج تطبيقي للأدارة المهنية الإنسانية التي كنت ادرسها لطلاب المستوى الرابع بقسم الخدمة الاجتماعية، كلية الآداب بجامعة عدن، أدارة الخدمة الاجتماعية تجمع بين الكفاءة المهنية والقيم الإنسانية والأخلاق الرفيعة والصرامة القانونية لا سيما حيث تتلاقى ثقافات متعددة وتتقاطع مصائر أناس شُردوا من أوطانهم بفعل الحروب والاضطهاد، تبرز ثلاث سيدات بهدوئهن وأناقتهن ورقي تعاملهن كنموذج ناجح في الإدارة والرعاية الاجتماعية المشتركة: كورينا، سيلكا، ويورين. بوصفهن مديرات كامب اللاجئين في ضيعتنا، لا يقتصر دورهن على العمل الإداري أو التنظيمي، بل يتعداه ليصل إلى مستوى رفيع من التعامل الإنساني مع كل فرد والتفاني في تقديم الرعاية الممكنة للجميع. لم أراهن قط لا والابتسامة تسبقهن في كل ما راهن حتى وهن منهمكات في عملهن. يحفظن كل أسماء المقيمين هنا ويلعبن مع جميع الأطفال بروح الأمومة الحانية ويمنحهن المساعدات لمن يستحقها ويشرفن على كل صغيرة وكبيرة من وجبات الطعام إلى مواعيد الاطباء بلا تمييز ولا استثناء يقفن على مسافة وحدة من الجميع. سلطتهن ليست رمزية بل فعلية ولديهن موارد مالية وخدمية يديرينها بكفاءة ونزاهة عالية. وقد اثبتت التجارب التاريخية إن النساء في الادارة والرعاية الاجتماعية أفضل بكثير من الرجال فهن من يستحقن التمكين والثقة.ورغم كل التحديات اليومية التي تفرضها إدارة كامب جديد يحتضن هذا التنوع الكبير من القادمين من مختلف الثقافات ، فإن كورين وسيلكا ويورين يجسدن توازنا رشيدا بين الرعاية الإنسانية والحزم المهني. ففي الوقت الذي يوفرن فيه بيئة آمنة وداعمة نفسياً واجتماعياً للجميع يحرصن أيضاً على احترام القوانين، وسيرورة الحياة اليومية في الكامب بسلاسة ونظام عام يضمن الكرامة للجميع. إنهن لا ينظرن إلى اللاجئ بوصفه “رقماً” أو “ملفاً”، بل بوصفه إنسانا يحمل قصته، ألمه، وأمله في حياة أمنة ومستقرة.
وهن بذلك يمثلن، كلٌ بطريقتها، قيم المجتمع الهولندي في أفضل صورها: الاحترام، الشفافية، والمسؤولية. وكثيراً ما يُلمس تأثيرهن الإيجابي في نظرات الامتنان، وكلمات الشكر، والقصص التي يرويها القادمون الجدد عن لحظاتهم الأولى في هذا المكان؛ تلك اللحظات التي لم تكن لتُحتمل لولا دفء الاستقبال، وصدق التفاعل وبالمقارنة مع الاخبار التي نسمعها من اصدقائنا في بعض الدول الأوروبية التي تتزايد فيها موجات الكراهية والعنصرية ضد المهاجرين واللاجئين، تظل كورين وسيلكا ويورين إشراقة أمل، ودليلاً على أن الإنسانية ما زالت ممكنة حين تقترن بالإرادة والإدارة الرشيدة والتعاطف الإنساني. على مدى عام مضى في ضيعة فليتشر كانت بمثابة مختبر روحي وفكري، أعاد ترتيب أسئلتي الفلسفية، بل وربما أعاد صياغتي نفسها كسائل. فالعزلة لم تكن انكفاء، بل استنطاق. لم تكن قطيعة، بل وصلاً جديدًا؛ وصلاً بالجوهر، بما يُبقي الإنسان إنسانًا رغم كل ما حوله من فوضى وتشظٍ. لقد بدا لي الزمن هنا كما وصفه برجسون: “دفق من الوعي”، لا يُختصر في لحظات متتابعة، بل يُعاش كتجربة متواصلة، فيها الماضي يهمس في الحاضر، والمستقبل يولد من رحم التأمل. في عام لوسير، لم أمرّ على الأيام، بل مرت هي من خلالي، كماء نقي يعبر الروح دون أن يُحدث ضجيجًا. ربما لم أكتب الكثير، لكني فكّرت بعمق، وصمتت كثيرًا، وتأملت أكثر وهذا ما يمنح التجربة معناها الميتافيزيقي : أن تعيش عامًا في ضيعة تحيط بها الغابة ويجري بمجاذتها جدولا نهريا صغيرا فيها الطيور تفتح الصباح، والمطر يغلق المساء.
على مدى عام مضت عشت فيما يشبه الانتظار في حيّزًا بينينا، حيث لا أنا مواطن ولا غريب لا مهاجر ولا مقيم، بل متأمل في “البين بين”: بين الماضي والحاضر، بين ما كنت وما صرت وهذه الحالة بالذات هي ما يجعل المنفى، حين يُعاش بوعي فلسفي، فرصة لخلق المعنى لا لفقده وفي هذا يكون الانتظار تجربة ميتافيزيقية تكشف عن أعمق أبعاد الوجود الإنساني. في الانتظار، يصير الإنسان كائنًا معلقًا، يقف على حافة الزمن، يراقب تدفق اللحظات وهو يحمل في قلبه توقًا لا يُفسر وقلقًا لا يُسمى والأمل في الانتظار هو ما يمنح الإنسان القدرة على تحمل الزمن. إنه الإيمان بأن اللحظة القادمة قد تحمل معها تحقيقًا للتوقعات، أو على الأقل، إجابة. لكن هذا الأمل يحمل في طياته مخاطرة، فالانتظار قد ينتهي بخيبة، أو قد يطول حتى يصير هوية المنتظر ذاته. هنا، يصبح الانتظار ليس فقط انتظار شيء ما، بل انتظار الذات لتكتشف ذاتها🕊️
Een jaar verstreken op het landgoed, samen met de drie vrouwelijke directrices.
Toen we instapten in de bus wisten we niet waar we heen zouden gaan. Het was tien uur ’s ochtends en we waren met minder dan veertig mensen, van verschillende leeftijden en achtergronden. De kinderen waren de blijsten – hun ogen glinsterden terwijl ze uit de grote glazen ramen van de trein keken, alsof deze door een groene weide reed waar allerlei tamme dieren graasden: koeien, schapen, geiten, paarden, muildieren, herten, antilopen, varkens, kamelen, ezels, katten, honden, enzovoort. Het was zonnig weer, en het landschap aan beide zijden van de weg bracht vreugde en rust.
We passeerden een aantal steden, dorpen en charmante huizen verspreid tussen boerderijen, rivieren en bossen – een tafereel dat me deed denken aan de kindertijd, aan tekenfilms zoals Belle en Sébastien. Alles was schoon, als een pasgewassen pop in een zwembad – geen zand, geen stof, geen grind of bergen, alleen groene weiden, bloeiende bloemen en bomen die hun lente-outfit begonnen aan te trekken na de herfstval.
Plotseling kwamen we aan bij een buitenplaats – ons nieuwe toevluchtsoord. De bus stopte en we werden verzocht uit te stappen. We vormden een soort rij bij de ingang, waar drie vrouwen en de hotelreceptionist van Fletcher ons opwachtten. Ik was de eerste die naar binnen ging.
De buitenplaats van Fletcher is niet zomaar een hotel. Het is een ontmoetingspunt tussen natuur en geschiedenis, tussen moderne architectuur en oude plattelandsherinneringen, tussen materiële eenvoud en innerlijke rijkdom. De plek is een uitnodiging tot stilte – tot luisteren. Misschien besef je pas het belang van een plek wanneer je jezelf erin bevindt, en niemand je kent. Dan wordt de plek een spiegel van binnen, een zachte stem die ons terugbrengt naar Heideggers vraag: “Waarom is er iets in plaats van niets?”
De receptionist gaf me de sleutel van mijn kamer en vroeg me om later terug te komen. Gelukkig had ik een kamer met uitzicht op de rivier en het bos. Ik liet mijn tas achter in de net opgemaakte kamer en ging naar de lobby voor een ontmoeting met het management – drie vrouwen op volwassen leeftijd (Corine, Silke en Jorien), ergens tussen twintig en dertig jaar oud.
Zij vormen het team dat ons een jaar lang dag en nacht begeleidde met een unieke teamgeest. Voor het eerst in mijn leven zag ik een praktische toepassing van het model van menselijke professionele management zoals ik het doceerde aan studenten van het vierde jaar in de afdeling maatschappelijke dienstverlening aan de Faculteit der Letteren, Universiteit van Aden.
Het sociaal werk zoals zij het uitvoeren, combineert vakbekwaamheid met menselijke waarden, hoge ethiek en juridische precisie – vooral op een plek waar culturen samenkomen en mensen met uiteenlopende verhalen hun toevlucht zoeken, verdreven door oorlog of onderdrukking.
Deze drie vrouwen – Corine, Silke en Jorien – zijn een succesvol voorbeeld van gedeeld sociaal leiderschap. Hun rol gaat verder dan administratief werk: ze tonen oprechte menselijke betrokkenheid bij iedereen en zetten zich volledig in voor de zorg voor alle bewoners. Ik heb ze nooit gezien zonder glimlach, zelfs niet in drukke momenten. Ze kennen de namen van alle bewoners uit hun hoofd, spelen met de kinderen als moeders, geven hulp aan wie het nodig heeft en houden toezicht op alles – van maaltijden tot doktersafspraken – zonder onderscheid of uitzondering.
Hun autoriteit is niet symbolisch, maar echt. Ze beschikken over middelen en diensten en beheren die met transparantie en efficiëntie. Geschiedenis heeft bewezen dat vrouwen vaak beter zijn in sociaal werk dan mannen. Zij verdienen vertrouwen en versterking. Ondanks de dagelijkse uitdagingen van het beheren van een kamp met grote culturele diversiteit, houden Corine, Silke en Jorien een zorgvuldig evenwicht tussen menselijke zorg en professionele strengheid.
Ze creëren een veilige en ondersteunende omgeving en waarborgen tegelijkertijd de naleving van regels en een ordentelijk dagelijks leven dat de waardigheid van iedereen respecteert. Voor hen is een vluchteling geen ‘nummer’ of ‘dossier’, maar een mens met een verhaal, pijn en hoop op een veilige toekomst. Ze belichamen daarmee de beste waarden van de Nederlandse samenleving: respect, openheid en verantwoordelijkheid.
Hun positieve invloed is voelbaar in de dankbare blikken, de warme woorden, en de verhalen van nieuwkomers over hun eerste momenten hier – momenten die ondraaglijk zouden zijn geweest zonder de hartelijke ontvangst en oprechte betrokkenheid.
Vergeleken met berichten uit andere Europese landen, waar haat en racisme toenemen, blijven Corine, Silke en Jorien een lichtstraal van hoop, een bewijs dat menselijkheid mogelijk blijft wanneer het gekoppeld is aan goed bestuur en echte compassie.
Het afgelopen jaar in Fletcher voelde als een spiritueel en filosofisch laboratorium. Het herschikte mijn existentiële vragen en heeft me wellicht zelfs opnieuw gevormd als zoeker. De afzondering hier was geen terugtrekking, maar een uitnodiging tot introspectie. Geen breuk, maar een nieuw begin – een verbinding met de essentie, met dat wat de mens menselijk houdt te midden van chaos en fragmentatie.
De tijd hier leek, zoals Bergson beschreef, een “stroom van bewustzijn” – niet een reeks opeenvolgende momenten, maar een voortdurende ervaring waarin het verleden fluistert in het heden en de toekomst geboren wordt uit contemplatie. In dit jaar in de buitenplaats vloeiden de dagen niet voorbij mij – zij stroomden door mij heen, als helder water dat de ziel doordrenkt zonder geluid te maken.
Misschien heb ik niet veel geschreven, maar ik heb diep nagedacht, veel gezwegen en nog meer geobserveerd. Dat is wat deze ervaring haar metafysische betekenis geeft: een jaar leven op een plek omgeven door bos, met een kabbelende beek, waar vogels de ochtend openen en de regen de avond sluit.
Gedurende dit jaar leefde ik in een tussentoestand – geen burger, geen vreemdeling, geen migrant, geen vaste inwoner – maar een beschouwer van het “tussenin”: tussen verleden en heden, tussen wie ik was en wie ik werd. En juist deze staat maakt ballingschap, wanneer bewust beleefd, tot een kans om betekenis te scheppen in plaats van haar te verliezen.
Wachten wordt dan een metafysische ervaring die de diepste lagen van het menselijk bestaan onthult. In het wachten wordt de mens een wezen in de lucht – hangend aan de rand van de tijd, de momenten observerend met een verlangen dat niet uit te leggen valt en een onbenoembare onrust in zijn hart.
De hoop in het wachten is wat ons in staat stelt de tijd te dragen – het geloof dat het volgende moment misschien de vervulling van verwachtingen brengt, of op z’n minst een antwoord. Maar deze hoop is niet zonder risico: wachten kan eindigen in teleurstelling, of zo lang duren dat het de identiteit van de wachtende wordt.
Hier wordt wachten niet alleen wachten op iets, maar ook op zichzelf – om zichzelf te ontdekken. 🕊️